Archiwum Państwowe w Szczecinie

Zone d'identification

Identifiant

65

Forme autorisée du nom

Archiwum Państwowe w Szczecinie

Forme(s) parallèle(s) du nom

  • AP Szczecin
  • Staatsarchiv zu Stettin

Autre(s) forme(s) du nom

Type

  • National

Zone du contact

 

Jan Macholak Contact principal

Type

Adresse

Adresse physique

Localité

Szczecin

Région

zachodniopomorskie

Nom du pays

Pologne

Code postal

Téléphone

+48 91 4335002

Fax

+48 91 4343896

Courriel

URL

www.szczecin.ap.gov.pl

Note

Zone de description

Historique

Początki Archiwum Państwowego w Szczecinie sięgają 1827 r., kiedy to Nadprezydent Pro-wincji Pomorze Johann August Sack powołał barona Ludwiga von Medema do zorganizowania pla-cówki archiwalnej. Na mocy rozporządzenia 1 I 1831 r. archiwum prowincjonalne zostało podporząd-kowane Zarządowi Archiwów Prowincjonalnych w Berlinie, a bezpośrednio nadprezydentowi pro-wincji i uznano je za jednostkę administracji państwowej o specjalnym charakterze z osobowością prawną i własnym budżetem. Siedzibą archiwum w Szczecinie stały się wybrane pomieszczenia na Zamku Książąt Pomorskich. Działalność instytucji do połowy XIX w., mimo usiłowań von Medema, podporządkowana była w zasadzie bieżącym potrzebom administracji rejencyjnej, a w niewielkim stopniu sprawom naukowym. Utworzona w latach dwudziestych XIX w. placówka otrzymała tzw. stare archiwa, złożone z akt książąt szczecińskich i wołogoskich, archiwum szwedzkiego oraz mate-riałów po działających do 1720 r. urzędach brandenbursko-pruskich. Ponadto zasób uzupełniono o akta kościelne, m.in. kapituły w Kamieniu Pomorskim, a także akta sądowe z czasów książęcych. Od 1856 r., gdy na czele Archiwum Prowincjonalnego stanął Robert Klempin, działalność placówki na-brała bardziej naukowego charakteru. Wówczas to jej kierownik wraz ze swym współpracownikiem Gustawem Kratzem opracowali tysiące dokumentów, tworząc nowe repertoria, które stały się podsta-wą do publikacji źródłowych.
W 1867 r. szczecińskie Królewskie Archiwum Prowincjonalne (Königliches Provinzialarchiv) przemianowano na Królewskie Archiwum Państwowe (Königliches Staatsarchiv) i uznano je za urząd państwowy służący zarówno nauce, jak i administracji. Został on podporządkowany premierowi Prus i tym samym uniezależniony od władz resortowych. Bezpośredni zarząd nad archiwum sprawowała Dyrekcja Archiwów Państwowych (Direktorium der Staatsarchive), której nazwę w 1905 r. zmieniono na Generalny Dyrektor Archiwów Państwowych (General Direktor der Staatsarchive).
W drugiej połowie XIX w. rozpoczął się proces deponowania w szczecińskim archiwum akt miejskich, m.in.: Kołobrzegu, Stargardu Szczecińskiego i Szczecina, jak również kościelnych, w tym Konsystorza Ewangelickiego, superintendentur i licznych probostw. Na przełom XIX i XX w. przy-padł okres masowego przekazywania archiwaliów przez prowincjonalną administrację państwową i sądową. Wówczas to w magazynach znalazły się m.in. zespoły: Pomorskiej Kamery Wojenno-Skarbowej, pierwsze akcesje akt Nadprezydenta Prowincji Pomorskiej, rejencji w Koszalinie i Szcze-cinie, sądów nadwornych w Greifswaldzie, Stargardzie oraz Trybunału w Wismarze. Poza tym w omawianym okresie archiwum nabywało w formie darów i zakupów liczne spuścizny po kolekcjone-rach archiwaliów i ludziach zasłużonych dla Pomorza. Wszystko to razem spowodowało konieczność zwiększenia liczby etatów, a także rozbudowę powierzchni magazynowych. W 1901 r. siedziba insty-tucji została przeniesiona z południowego skrzydła zamku i wynajmowanego drugiego piętra domu przy ulicy Niedziałkowskiego nr 5 (Petrihofstrasse) do nowego, specjalnie wybudowanego dla celów archiwalnych, gmachu przy ulicy św. Wojciecha nr 13 (Karkutstrasse) posiadającego magazyny mo-gące pomieścić ponad 7300 m.b. akt.
W okresie międzywojennym do magazynów archiwalnych trafiały kolejne dopływy głównie dziewiętnastowiecznych akt z urzędów państwowych, m.in. nadprezydenta, rejencji w Koszalinie, Szczecinie, Stralsundzie, kolegium szkolnego, a także znaczące ilości archiwaliów sądowych z XVI-XIX w., w tym pomorskie akta Sądu Kameralnego Rzeszy, wreszcie duplikaty ksiąg metrykalnych. Najstarsze materiały zaczęły także przekazywać korporacje samorządu gospodarczego (cechy) i insty-tucje kredytowo-finansowe. W sumie pod koniec lat trzydziestych XX w. w Archiwum Państwowym w Szczecinie znajdowało się około 8 tys. m.b. akt, kilkanaście tysięcy dokumentów kościelnych, ksią-żęcych, miejskich i prywatnych, kilkanaście tysięcy planów i map, a liczba pracowników merytorycz-nych wzrosła do 6 osób, łącznie z dyrektorem. Do września 1942 r. w archiwum realizowano podsta-wowe zadania związane z gromadzeniem, opracowaniem i udostępnianiem akt, natomiast w dwóch następnych latach, w obawie przed skutkami bombardowań alianckich, nastąpiła ewakuacja i rozśrod-kowanie zasobu do 15 wybranych miejsc na terenie Pomorza. Jako instytucja niemiecka, Archiwum Państwowe w Szczecinie zakończyło swą działalność wiosną 1945 r.
W dniu 1 VIII 1945 r. archiwum szczecińskie zostało przejęte przez polskich archiwistów, a je-go pierwszym kierownikiem został Bolesław Tuhan–Taurogiński. Do 1 III 1946 r. placówka podlegała władzom miejskim, a następnie została podporządkowana Dyrekcji Archiwów Państwowych w War-szawie jako Państwowe Archiwum w Szczecinie. W 1951 r. otrzymało ono status Wojewódzkiego Archiwum Państwowego. Najważniejszym zadaniem w pierwszym okresie działania instytucji było zgromadzenie zasobu rozproszonego podczas wojny. Ostatecznie do końca 1950 r. do magazynów zwieziono ponad 4 tys. m.b. akt, głównie z terenów Pomorza, włączonych w granice państwa polskie-go.
W latach 1950–1957, po przeprowadzeniu skontrum, zinwentaryzowano najważniejsze zespoły archiwalne: archiwa książęce, kapitulne, dokumenty pergaminowe, rękopisy i spuścizny. Jednocześnie do połowy lat sześćdziesiątych XX w. stopniowo przejmowano archiwalia poniemieckie znajdujące się w registraturach działających urzędów polskich (fragmenty rejencji szczecińskiej, koszalińskie, starostw powiatowych, sądów). Ponadto w ramach wymiany międzyarchiwalnej z ówczesną NRD w latach 1961–1966 otrzymano niektóre archiwa miejskie, część Archiwum Książąt Szczecińskich, Ka-pituły Kamieńskiej oraz Sądu Nadwornego w Koszalinie, wysyłając w zamian m.in. Rejencję Szwedzką, Rejencję Stralsundzką, Trybunał w Wismarze i akta Uniwersytetu Greiswaldzkiego. W omawianym okresie na skutek decyzji administracyjnych doprowadzono do rozerwania historycznie narosłego zasobu archiwum szczecińskiego, przekazując niektóre zespoły (m.in. Rejencja w Koszali-nie, akta miast Koszalina, Szczecinka, Złotowa) do nowo utworzonej placówki w Koszalinie.
Wraz z pracami inwentaryzacyjnymi i porządkowymi rozwijano na Pomorzu sieć archiwów powiatowych, powołując je w Stargardzie (1952) i Gryficach (1954). To ostatnie w 1965 r. przenie-siono do nowo odbudowanego zamku w Płotach. Ponadto Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Szczecinie (od 1983 r. Archiwum Państwowe w Szczecinie) nadzorowało do 1960 r. obszar utworzo-nego w 1950 r. województwa koszalińskiego z archiwami w Białogardzie, Słupsku i Szczecinku. W 1977 r. oddział w Stargardzie Szczecińskim otrzymał nowe pomieszczenia w odrestaurowanym bu-dynku zbrojowni. W kwietniu 1979 r. decyzją naczelnego dyrektora archiwów państwowych podpo-rządkowano archiwum szczecińskiemu placówkę w Gorzowie Wielkopolskim. Szczupłość pomiesz-czeń magazynowych, wobec narastającego zasobu instytucji, spowodowała rozpoczęcie w 1983 r. odbudowy dworu w Strzmielach, gdzie w 1990 r. umieszczono ekspozyturę archiwum szczecińskiego.
Pełna inwentaryzacja posiadanego zasobu zaowocowała wydaniem w 1964 r. pod redakcją ów-czesnego dyrektora placówki Henryka Lesińskiego, wspomnianego już, przewodnika po szczecińskich zespołach i zbiorach archiwalnych. W drugiej połowie lat sześćdziesiątych i w latach siedemdziesią-tych XX w. archiwiści skoncentrowali się na opracowywaniu zespołów niemieckojęzycznych, które otrzymywały inwentarze książkowe. W dalszym ciągu pracownicy archiwum przejmowali kolejne partie akt wytworzonych przed 1945 r., m.in. materiały katastralne i szczecińską policję budowlaną. W latach osiemdziesiątych, dopływ akt sprzed 1945 r., z wyjątkiem ksiąg USC uległ zahamowaniu, a prace polegały na dalszym opracowaniu pozyskanych zespołów i zbiorów.

Contexte géographique et culturel

Textes de référence

Structure administrative

Gestion des archives courantes et intermédiaires et politiques de collecte

Bâtiments

Fonds

Instruments de recherche, guides et publications

Zone de l'accès

Heures d'ouverture

Pracownia naukowa Archiwum Państwowego w Szczecinie czynna jest:
poniedziałek-wtorek 8.30-18.00
środa-piątek 8.30-15.00
Pracowania jest nieczynna od połowy lipca do połowy sierpnia.

Conditions d'accès et d'utilisation

Z zasobu Archiwum może korzystać każdy użytkownik po uprzednim złożeniu ankiety rejestracyjnej. Korzystanie z zasobu Archiwum jest bezpłatne, akta i dokumenty są udostępniane w pracowni naukowej. W przypadku zmikrofilmowania lub zeskanowania zespołu (fragmentu zespołu/zbioru) użytkownik do dyspozycji nie otrzymuje oryginalnych akt, a jedynie mikrofilm lub skany do wglądu.
Udostępnianie regulują przepisy zamieszczone na stronie internetowej Archiwum - www.szczecin.ap.gov.pl

Accessibilité

Budynek Archiwum Państwowego w Szczecinie nie jest dostosowany dla użytkowników niepełnosprawnych, brak jest wind i podjazdów. Pracownia naukowa zlokalizowana jest na piętrze.
Archiwum nie dysponuje własnym parkingiem, w pobliżu (100m) zlokalizowane jest centrum handlowe z parkingiem na 1200 samochodów.

Zone des services offerts

Services d'aide à la recherche

Pracownicy Archiwum posługują się językami obcymi: niemieckim, angielskim, rosyjskim, francuskim.
Archiwum prócz zasobu archiwalnego posiada bogatą bibliotekę archiwalno-historyczną o profilu pomorzoznawczym i niemcoznawczym. Zawiera ona 2000 starych druków (do 1800 roku), 15000 książek z XIX-XXI wieku, a także kilkaset tytułów czasopism polskich i niemieckich.
Archiwum prowadzi na zlecenie użytkowników kwerendy w zakresie spraw socjalnych, poszukiwań genealogicznych, własnościowych, a także badań naukowych. Koszt tych poszukiwań regulują przepisy i cennik zamieszczone na stronie internetowej Archiwum - www.szczecin.ap.gov.pl

Services de reproduction

W Archiwum Państwowym w Szczecinie można zamawiać odpłatnie kserokopie czarnobiałe do formatu A3, a także skany i zdjęcia cyfrowe do formatu A0.
Cennik usług jest opublikowany na stronie Archiwum - www.szczecin.ap.gov.pl

Espaces publics

Zone du contrôle

Identifiant de la description

PL-65

Identifiant du service d'archives

Archiwum Państwowe w Szczecinie

Règles et/ou conventions utilisées

Statut

Ébauche

Niveau de détail

Élémentaire

Dates de production, de révision et de suppression

2014.01.23.

Langue(s)

  • polonais

Écriture(s)

  • latin

Sources

Notes relatives à la mise à jour de la notice

Mots-clés

Points d'accès

  • Presse-papier

Contact principal

Szczecin, zachodniopomorskie
PL